Espor Hukuku serimizde geçtiğimiz hafta Espor Ve Şiddet İlişkisine değinmiştik. Kılınç Hukuk ve Danışmanlık tarafından hazırlanan Espor Hukuku serimizin dördüncü bölümünde ise konumuz Espor Alanında Oyuncu Evlerine İlişkin Hukuki Değerlendirme oluyor.
Spor dalları; taşıdıkları kurallar, federasyonlar, takımlar gibi birçok konuda birbirinden farklılık gösterseler de özellikle hukuki taban anlamında ortak bir paydada buluşabilmektedir. Espor ise alışık olduğumuz spor kavramından büyük ölçüde farklılıklar gösterdiğinden hukuki zemininin oluşturulması noktasında da farklı ihtiyaçlara sahip olabilmektedir.
Geleneksel spor dalları ile espor arasındaki temel farklardan biri, oyuncuların ve takımların müsabakalara hazırlık dönemlerinde uyguladıkları antrenman ve kamp uygulamalarıdır. Zira birçok spor dalında sezon boyu, müsabaka önceleri veya turnuva dönemlerinde takım halinde kamp yapılması uygulaması bulunmakla birlikte farklı spor dalları kapsamında olsa dahi bu tür kamp uygulamaları birbirine benzerlik göstermektedir. Espor açısından ise durum geleneksel spor dallarından tamamen farklı olup e-spor takımları, çatısı altında bulunan oyuncuların hem konaklayacakları ve hayatlarını sürdürecekleri hem de çalışacakları alanları kapsayacak şekilde oyuncu evleri oluşturmaktadır. İlk bakışta bu durum sporcular açısından büyük bir avantaj gibi görünse de özellikle sporcuların bulunduğu yaş aralıkları ve çalışma saatlerinin belirsizliği gibi durumlarla beraber değerlendirildiğinde büyük sorunlara sebebiyet vermektedir.
Oyuncu Evlerinin Sorunlarının Genel Niteliği ve Hukuki Düzenlemelerin Gerekliliği
İşbu Bilgi Notu’nun “I. Espor Alanında Sözleşmeler” başlıklı bölümünde detaylı olarak bahsedildiği üzere espor oyuncuları ve takımlar arasında imzalanan sözleşmelerin tarafları olumsuz etkileyebilecek tüm olasılıklar nazara alınmak suretiyle ve büyük bir titizlik içinde hazırlanması gerekmektedir.
Espor takımlarının çalışmalarını ve liglere/turnuvalara hazırlık süreçlerini yürüttükleri ve tüm sezon boyunca oyuncuların yalnızca çalışmalarını değil yaşamlarını sürdürdükleri oyuncu evlerine ilişkin olarak da özellikle espor oyuncularının yaşları ve sosyal gelişimleri gözetilerek sözleşme metinlerinin düzenlenmesi büyük önem taşımaktadır.
Her ne kadar taraflar arasındaki sözleşmeler ile oyuncu evleri konusunda düzenleme yapılabilecek ise de profesyonel espor oyuncularının bulunduğu yaş aralığı da dikkate alındığında oyuncu evlerine ilişkin düzenlemeler konusu yalnızca tarafların serbest iradelerine bırakılamayacak ve hukuki düzenlemelere ihtiyaç duyulan bir konudur.
Eski espor oyuncularının röportajları veya aktif sporcuların demeçleri incelendiğinde oyuncu evlerinin büyük sorunlarının bulunduğu bilinmektedir. Dünyaca ünlü Fanatic FİFA espor takımının koçu Colin Johnson tarafından 21.09.2018 tarihinde gerçekleştirilen röportajda oyuncu evlerinde; espor oyuncularının misafir getirememesi, belli saatlerde dışarı çıkamamaları, uzun saatler antrenman yapmak zorunda bırakılmaları gibi hususlardan bahsedilmesi işbu durumun gerek oyuncuların sosyal gelişimi gerek hukuki anlamda sorunlar doğurduğunu gözler önüne sermektedir. Profesyonel espor oyuncuların birçoğunun yaşının henüz kanunen çocuk olarak nitelendirildikleri düzeyde genç olması ve hem sosyal gelişimlerinin hem eğitim hayatlarının önemli bir aşamasında bulundukları göz önünde bulundurulduğunda sezon süresince dış hayattan uzak yaşamaları ve sınırlamalara tabi tutulmaları kabul edilebilir bir durum değildir.
Espor oyuncuları her ne kadar lisanslı bir şekilde profesyonel sporcu sıfatını haiz olsalar da espor kariyerlerinin oldukça erken yaşlarda başladığı gibi erken yaşlarda da biteceği göz önünde bulundurulduğunda sosyal gelişimlerinin zedelenmesi ileriye dönük büyük problemler oluşturmaktadır. Zira; emekli espor oyuncularının röportajları incelendiğinde erken emeklilik fikrinin önemli sebeplerinden birinin oyuncu evi ortamından uzaklaşarak özgür ve kendilerine ait bir hayat kurma çabası olduğu anlaşılmaktadır. Tüm bu gözlemler bir arada incelendiğinde regülasyon çalışmalarının sporcular açısından çocuk gelişimi ve hakları yönünde yapılması da önem arz etmektedir. Oyuncu evi içerisinde belirlenen kuralların yalnızca espor kulüplerinin inisiyatifine bırakılması büyük tehlikeler taşıdığından sözleşmeler ile getirilebilecek şartların yasal düzenlemeler yoluyla önceden sporcu lehine kısıtlanması esporun sportif ve sektörel anlamda gelişimi açısından da büyük önem taşımaktadır.
Oyuncu Evlerinin Denetimi
Espor kulüpleri tarafından oluşturulan oyuncu evlerinin espor oyuncularının sağlıkları açısından da temel standartlara uygun tasarlanması gerekmektedir. İşbu alanda standartların belirlenmesi ve denetime tabi tutulması espor oyuncularının sağlık ve beslenme durumlarının takibi ile psikolojik ve sosyal gelişim yönünden eksiksiz bir hayata sahip olmalarını sağlayacaktır. Yaşça oldukça küçük gençlerin ailelerinden ayrı şekilde, hayallerle dolu bir deneyime heyecanla atıldıkları dönemlerde uzun vakitlerini geçirecekleri ve hatta yaşayacakları ortamların belli standartlara bağlanması ve bu unsurların kamu kurumları yoluyla denetlenmesi yaşanan sorunların önüne geçecektir. Özellikle beslenme, spor, sosyal aktivite gibi konularda veya genel olarak evin hijyeni konusunda belli standartların getirilmesi, bu standartların denetlenmesi ve standartlara aykırı nitelikte oyuncu evi uygulamalarının tespit edilmesi halinde idari para cezalarına hükmedilmesi işbu olumsuzlukların çözümünde uygulanabilecek yöntemlerdir. Aynı zamanda oyuncu evlerinde espor faaliyetlerini etkileyebilecek dopingli maddelerin ve/veya gençlerin sağlıklarını etkileyebilecek yasa dışı maddelerin bulunmasının ve kullanılmasının önüne geçilmesi adına da bahsi geçen denetimler büyük önem arz etmektedir.
Bu tür denetim mekanizmasının oluşturulması yalnızca espor oyuncularının faydasını gözetmemekte aynı zamanda espor kulüplerinin yönetimleri açısından da ev hakkında yeterli bilgiye sahip olma ve takımın başarı oranını artırma şansını sunmaktadır. Espor sektör olarak hızla büyümekte özellikle sponsor gelirlerinin hızla artması sebebiyle espor oyuncularının gelirleri de çoğalmaktadır. Genç yaşlarda elde edilen büyük gelirler ve yanlış yönlendirmeler geriye dönüşü olmayan alışkanlıkları ve sosyal yıkımları doğurabileceğinden sektörel stabilizasyonu sağlamak, dünya ülkelerine örnek olmak ve en önemlisi gençlerin geleceğini kurtarmak adına denetim mekanizması oluşturacak hukuki çalışmalar gerçekleştirilmesi elzemdir.
Değerlendirme
Oyuncu evleri espor oyuncularının espor anlamında sportif gelişimi arttırmakta ve takım kültürünü aşılamaktadır. Ancak takımlara ve oyunculara faydalı olması amacıyla yapılan bu uygulama pek çok problemi de beraberinde getirmektedir. Özellikle son dönemde medyaya yansıyan oyuncu evi problemleri, en güncel örnekten bahsedilecek olursa oyuncu evlerinde homofobik tutumlu oyuncuların yarattığı problemler ve genç yaşta profesyonel sporcu olan gençlerin geleceklerini olumsuz etkileyebilecek pek çok faktör bulunduğundan oyuncu evlerinin standartları yasal mevzuat çalışmaları ile belirlenmelidir. Diğer taraftan; espor takımlarının keyfiyetine bırakılan oyuncu evi düzenlemeleri espor oyuncularını korunaksız kılmaktadır. Bu kapsamda; ilk aşamada sağlık, beslenme, evlerin içerisinde bulunması veya bulunmaması gereken materyaller, evlerde çalıştırılması zorunlu olan meslek grupları ve sair konularda düzenleyici çalışmalar gerçekleştirilmeli ve bu hususların denetimi de periyodik olarak kamu kurumları tarafından yapılmalıdır.
