Kılınç Hukuk ve Danışmanlık tarafından hazırlanan Espor Hukuku serimize başlıyoruz. Serinin ilk konusu “Espor Alanında Sözleşmeler” oluyor.
Espor günümüz dünyasında dijitalleşmenin ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle geleneksel spor dallarının dışında gelişen bir spor alanı olarak büyük bir popülerleşme eğilimi göstermekte ve bu ivme beraberinde espor alanında düzenlenen hukuki metinler ve espor alanının en önemli aktörleri olan oyuncular ile takımlar arasındaki sözleşmeler bakımından hukuki değerlendirme alanlarını da beraberinde getirmektedir.
Espor oyuncuları ve espor kulüpleri arasında akdedilen sözleşmelere ilişkin detaylı inceleme ve değerlendirmelere geçilmeden önce belirtilmesi gereken en önemli nokta, sözleşme ilişkisinin taraflarından biri olan espor oyuncusunun profesyonel bir sporcu olduğu hususudur. Profesyonel sporcu, maddi bir kazanç sağlamak amacıyla bir organizasyona bağlı olarak spor yapan kimse olup espor oyuncusu ve espor takımının aralarında akdedecekleri sözleşme espor oyuncusunun sahip olduğu bu sıfat sebebiyle özellik arz etmektedir.
Yukarıda bahsedilen hususlar gereğince akdedilecek sözleşmenin hukuki niteliği 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) çerçevesinde hizmet sözleşmesidir. Önemle belirtmek gerekir ki; 4857 sayılı İş Kanunu (“İş Kanunu”)’nun m.4/g fıkrasına bakıldığında sporcuların iş ilişkilerinden kaynaklanan sözleşmelerin işbu kanundan istisna tutulduğu hükmünün yer aldığı görülecektir. Sonuç olarak; espor oyuncuları ve espor kulüpleri arasında akdedilecek sözleşmelerde özellikle hizmet sözleşmesi hükümleri olmak üzere TBK hükümlerinin uygulanacağı göz önünde bulundurulmalıdır.
Espor Oyuncuları Ve Takımlar Arasında Akdedi̇len Sözleşmeler
Yukarıda bahsedildiği üzere özü itibarıyla hizmet sözleşmesi niteliğine sahip espor sözleşmelerine oyuncular veya takımlar adına kimi zaman hukuka aykırı hükümler eklenmekte veya taraflardan biri için ifası önemli ölçüde güç olabilecek yükümlülükler belirlenerek bu tür yükümlülüklerin ifası sırasında tarafları zorlayan sonuçlar ile karşılaşılmaktadır. İşbu Bilgi Notu kapsamında ulusal ve uluslararası alanda tanzim ve imza edilen espor oyuncu sözleşmelerinden doğan ve sıklıkla karşılaşılan hukuki uyuşmazlıklardan konu başlıkları halinde bahsedilerek bu tür sorunların ortaya çıkmasının ve sözleşmelerden kaynaklı uyuşmazlıklardan doğabilecek daha büyük ölçekli problemlerin ve ihtilafların engellenmesi amaçlanmıştır.
Ücretler
Espor sözleşmeleri incelendiğinde, sözleşmeler kapsamındaki ücret kalemlerinin; “temel garanti ücret”, “performans bonusları” ve turnuvalardan elde edilen gelirlerden dağıtılan “turnuva bonusları” başlıkları altında yoğunlaştığı görülmektedir.
Taraflar arasında espor sözleşmeleri düzenlenirken öncelikle ve özellikle temel garanti ücretin belirlenmesine ilişkin hükümler büyük ölçüde önem taşımaktadır. Zira yukarıda belirtildiği üzere profesyonel bir sporcu statüsünde olan espor oyuncusu sportif faaliyetlerini aynı zamanda ekonomik menfaat elde etmek amacıyla da sürdürdüğünden takımlar ve oyuncular arasında doğması muhtemel uyuşmazlık konularının başında ücret konusu gelmektedir. Nitekim temel garanti ücret, sözleşmenin imza aşamasında tarafların ekonomik iş birliği açısından gerek oyuncu gerekse takım için öngörülebilirliği en net olan konuların başında gelmektedir. Bu doğrultuda da sözleşme kapsamında temel garanti ücretin miktarı, ödeme dönemleri, ödemenin şekli ve zamanı, ödemenin gerçekleştirileceği para birimi, ödeme yapılacak banka hesabı ve ödeme şartlarının net bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir.
Performans bonuslarının ve turnuva bonuslarının belirlenmesinde de hangi tip bonusların seçildiği, hangi ölçüdeki performansın ne oranda bir ücret ile ödüllendirileceği veya tipik olarak; lig atlamaya, liglerde elde edilen sıralamalara veya turnuvalarda tur atlama/şampiyon olma/finale kalma gibi aşamalara ilişkin yapılacak ücret ödemelerinin açık biçimde belirlenmiş olması olası uyuşmazlıkların önüne geçecektir. Zira bu türde ücretlerin sözleşmenin imzası aşamasında somut olarak belirlenebilir olmaması, sözleşme hükümlerinin tarafları koruyucu etkisinin önemini artırmakta ve her iki taraf menfaati açısından ücretlere ilişkin sınırların belirgin şekilde çizilmiş olması gerekmektedir.
Sözleşmeler kapsamında ücretlerin ve ücretlere ilişkin esasların belirlenmesinin yanı sıra, sözleşme taraflarından birinin yükümlülüklerini ifa etmemesi halinin söz konusu olması durumundaki uygulamalar, yükümlülükler ve yaptırımlar da sözleşme ile açıkça belirlenmelidir. Zira; ücret ödemekle yükümlü olan taraf olarak takımın bu yükümlülüğünü haklı bir gerekçe olmaksızın yerine getirmemesi halinde temerrüt ve cezai şart hükümleri uygulama alanı bulabileceği gibi oyuncuların sözleşmelerden doğan yükümlülüklerine aykırı davranışları veya taraflardan birinin sözleşmeyi feshetmesi halinde ücret ödeme yükümlülüğünün akıbetinin ne olacağı hususları sözleşmeler kapsamında mutlaka detaylı olarak düzenlenmelidir.
Çalışma Saatleri
Esporun, yapısı gereği geleneksel spor dallarına nispetle çok daha dinamik bir spor alanı olması, antrenman ve çalışma saatlerinin de oldukça esnek tutulmaya müsait olması neticesini doğurmaktadır. Her ne kadar; profesyonel sporcu olarak kabul edilen espor oyuncularının takımlar ile ilişkisi İş Kanunu kapsamında olmasa da çalışma saatlerinin insani şartlara ve insan haklarına uygun olarak belirlenmesi ve ihlal edilmesinin önüne geçilmesi önem taşımaktadır. Takımlar ile oyuncular arasındaki sözleşmelerde öncelikli olarak dikkate alınması ve geniş kapsamda düzenlenmesi gereken alanlardan biri de bu nedenle çalışma saatleri olmalıdır.
Yan Yükümlülükler
Espor oyuncusu ve kulüp arasındaki sözleşmenin oyuncuya yüklediği asli edim oyuncunun takımın başarı elde etmesi için sportif faaliyetleri sürdürmesi olmakla birlikte kulüpler tarafından espor oyuncularından belirli periyot ve sıklıklarla kamuoyuna röportajlar verilmesi, sosyal medya hesaplarından gönderi paylaşılması veya internet üzerinde yayın yapılmasını sağlayan siteler vasıtasıyla yayın yapılması veya çeşitli sebeplerle yayın yapılmaması şeklinde kulübün marka değerini ve bilinirliğini artırmaya yahut korumaya yönelik taleplerde bulunulmaktadır.
Tarafların bu hususlarda uyuşmazlık yaşamasının önüne geçilebilmesi amacıyla bu tür taleplerin sözleşmeler kapsamında açık birer yükümlülük olarak ele alınması tavsiye edilmektedir. Örnek vermek gerekirse; bu doğrultuda sözleşmede yer alacak genel nitelikte bir sosyal medya klozundan ziyade oyuncunun günlük olarak hangi sosyal medya platformu üzerinden, kaç adet paylaşım yapmakla yükümlü olduğu, bu paylaşımların içermesi gereken asgari unsurlar veya paylaşım içeriklerini belirlemeye takımın/oyuncunun yetkili olduğu şeklinde getirilecek yükümlülükler tarafların bu hususlarda uyuşmazlık yaşamasını önleyecektir.
Diğer taraftan; yayın platformları da espor oyunları bakımından önemli etkiler doğurmakta olduğundan oyuncunun yayın platformları üzerinden yayın yapma yükümlülüğü veya yayın yapmasının engellenmesine yönelik hükümler de sözleşmelerde açık bir şekilde belirlenmelidir. Tüm bunların yanında espor oyuncusunun katılmasının yükümlülük olarak belirlendiği turnuvalar dışında kalan ürün pazarlaması veya tanıtımı gibi organizasyonlara ilişkin yükümlülüklerinin de sınırları net bir şekilde çizilmelidir.
Sponsorluk Sözleşmeleri
Espor kulüplerinin sahip oldukları sponsorluk sözleşmeleri olduğu gibi oyuncuların da muhtelif sponsorluk anlaşmaları imzalamaları söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla oyuncu ve takım arasındaki sözleşmenin taraflarının gerçekleştirdikleri sponsorluk anlaşmaları sebebiyle bir menfaat çatışmasının meydana gelmesinin engellenmesi açısından espor oyuncu sözleşmesinde sponsorluklardan doğan yükümlülüklere ve sınırlara da yer verilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda; oyuncunun sponsorluk sözleşmesi akdetmesinden önce, akdedilecek sözleşmenin kulübün var olan sponsorluk sözleşmesiyle menfaat çatışması içerisine girmediğine dair kulüpten alınması gereken bir onay prosedürü öngörülebilir.
Fikri Mülkiyet Hakları
Espor oyuncuları ve espor kulüpleri açısından en önemli noktalardan biri olan fikri mülkiyet hakları kapsamında; oyuncunun oyun adı (“game tag”), kullandığı kendine has cümleler veya ifadeler yahut daha önce ürettiği içerikler ve bunların sosyal medya hesaplarından yayınlanması gibi sözleşmenin oyuncu tarafına sıkı bir şekilde bağlı olan haklar bakımından pek çok uyuşmazlığın doğduğu görülmektedir. Bu durumların meydana gelmesinin önlenmesi ve takım ile oyuncunun fikri mülkiyet haklarına konu unsurlar bakımından tam bir uyum içinde faaliyet gösterebilmesi için oyuncunun sahip olduğu fikri mülkiyet haklarının kullanımı bakımından takıma verdiği lisansların veya izinlerin sınırlarının ne olduğu veya sürelerinin ne kadar olduğu, sözleşme kapsamında ücret hükmünde yer alan düzenlemenin içinde sayılıp sayılmayacağı ve bu tür hakların kullanımı için ayrı bir ücretlendirme yapılıp yapılmayacağı gibi kritik noktaların sözleşme ile açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.
İmaj Hakları ve Diğer Haklar
Oyuncunun sahip olduğu imaj hakları veya oyun adından (“personal gamer tag”) faydalanılması suretiyle yapılacak ürün satışlarına dair tüm detayların da sözleşmeler ile ayrıca belirlenmesi oyuncu ve takım ilişkisi bakımından önem arz etmektedir.
Lig Kuralları ve E-Spor Oyucusu ile Kulüp Arasındaki Etkiler
Liglerin sahipleri olan şirketlerin lig ve turnuva kurallarını belirlemede tek yetkili oldukları dikkate alındığında bu şirketlerin espor takımlarına getirecekleri yükümlülüklerin espor oyuncuları üzerindeki etkisinin belirlenmesi de büyük önem arz etmektedir.
Örnek vermek gerekirse, Amerika Birleşik Devletleri’nde 2014 yılında “League of Legends Şampiyonluk Serisi (LCS)” olarak bilinen ligde Riot Games Limited isimli oyun sahibi şirketin takımlarla olan sözleşmesi kapsamında dijital platformlarda başka oyunlara ilişkin yayın yapılmasını yasaklayan hükmünün takımlar tarafından yerine getirilmesi noktasında takımlar ve oyuncular arasında pek çok uyuşmazlık vuku bulmuştur. Bu minvalde, takım ve oyuncu arasındaki sözleşme oluşturulurken bu iki taraf arasındaki ilişkiye dışarıdan etki edebilecek her türlü etkenin de dikkate alınması ve takımın katılacağı turnuvalar, ligler ve her türlü organizasyona ilişkin kurallar ile takımların bu organizasyonların düzenleyicisi olan şirketlerle olan sözleşmelerin de taraflar arasındaki sözleşmeye entegre edilmesi gerekmektedir.
Espor Oyuncularının Zorunlu Eğitim Süreci
Espor oyuncuları takımlar ile çok genç yaşlarda sözleşme akdetme ve profesyonel olmaktadırlar. Tüm bu süreç yoğun idman ve turnuvaların etkisiyle espor oyuncularının eğitim hayatlarının olumsuz yönde etkilenmesi ihtimalini de beraberinde getirmektedir. Devlet tarafından belirlenen zorunlu eğitim süreçleri dahilinde öğrencilikleri devam eden espor oyuncularının sözleşmelerinde bu duruma ilişkin düzenlemeler mutlak suretle yer almalı ve oyuncuların temel eğitim süreçlerini sekteye uğratabilecek uygulamalardan kaçınmak adına sözleşmede gerekli hükümlere yer verilmelidir.
Fesih ve Ceza Şartları
Esporun kendine özgü dinamik yapısı takımların birçok transfer gerçekleştirmesi, oyuncuların sık takım değiştirmesi, sözleşmelerde yer alan fesih hükümleri veya ceza şartlarının büyük önem kazanmasına yol açmaktadır. Espor kulüplerinin yaşanacak fesihler halinde ekonomik olarak zarar görmesinin önüne geçilebilmesi için cezai şartlar düzenlemeleri öngörülebilmesi mümkündür. Aynı şekilde espor oyuncularının sözleşmeyi hangi hallerde haklı olarak feshedebileceği de belirlenmelidir.
Özellikle espor dünyasında oyuncular için zaman kavramının çok değerli olması sebebiyle geleneksel spor alanlarından farklı olarak oyuncunun kadro dışı bırakılmak suretiyle görev alamaması gibi hallerin haklı nedenle fesih imkânı olarak düzenlenmesi gündeme gelebilecektir.
Değerlendirme
İşbu Bilgi Notu’nun “I. Espor Alanında Sözleşmeler” başlıklı bölümü altında espor oyuncuları ve espor takımları arasında yapılan sözleşmeler irdelenmiş olup, ulusal ve uluslararası alanda bu sözleşme tiplerinden doğan uyuşmazlıklar derlenerek önemli noktalara değinilmiş ve dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilmiştir.
Ülkemizde espor hukukunu doğrudan düzenleyen bir kanun olmamakla birlikte bazı ülkeler tarafından bu alanda mevzuat çalışmaları yapıldığı görülmektedir. Örneğin; 2016 yılında Fransa’da yürürlüğe giren 2016–1321 sayılı kanun kapsamında espor oyuncularının sözleşmelerine yönelik özel düzenlemelere yer verilmiştir. Özellikle bu kapsamda bir takımın profesyonel espor oyuncusu ile sözleşme akdedebilmesi için bakanlık onayına sahip olması gerektiği, takım ile oyuncu arasında yapılacak sözleşmenin 1 (bir) sezondan az olamayacağı ve yine bu sözleşmenin 5 (beş) seneyi geçemeyeceği, 12 (on iki) yaşından küçük espor oyuncularının ödüllü bir espor turnuvasında yer alamayacağı gibi pek çok emredici hüküm ile espor hukuku alanında özel düzenlemeler yapılmıştır. Ülkemizde de espor ekosisteminin geliştirilmesinde ve yeknesaklık sağlanmasında kanuni düzenlemeler önem arz etmektedir.
İlginizi Çekebilir:
